مانکالا (Mancala)

بازی انتزاعی مانکالا / کالا (کالاه) (Mancala)

واژه‌ی مانکالا، به خانواده‌ای بزرگ از بازی‌ها اشاره می‌کند... این مطلب، صرفاً در مورد «مانکالا»یی نوشته شده که در سال‌های 1940، به‌توسط «ویلیام جولیوس چمپیون جونیور» اختراع شد و با نام «کالا» (کالاه) نیز شناخته می‌شود...

بازی، در صفحه‌ای شامل 2 ردیف که هرکدام، 6 حفره‌ی گرد در خود دارند، انجام می‌شود. در ابتدا و انتهای صفحه، در 2 سوی ردیف‌ها، 2 مخزن بزرگ، به‌نام «کالا» (کالاه) وجود دارد. هر بازیکن، صاحب 6 حفره‌ای است که به او نزدیک‌تر هستند و «کالا»یی که در سمت راست‌اَش قرار دارد...

بازیکنان تازه‌کار می‌توانند با 3 «دانه» (مهره) در هر حفره شروع کنند ولی بازی با 4، 5 یا حتی 6 دانه در هر حفره، بسیار جذّاب‌تر خواهد شد. امروزه، رایج‌ترین شیوه، شیوه‌ی 4 دانه در هر دانه است ولی خود «چمپیون»، برای بازی حرفه‌ای، شیوه‌ی 6 دانه در هر حفره را پیشنهاد می‌کرد...

هر بازیکن، همه‌ی دانه‌های یکی از حفره‌های خود را در دست گرفته و سپس آن‌ها را -در جهت پادساعت‌گرد- یکی‌یکی در حفره‌ها و «کالا»ی خود و حفره‌های رقیب می‌اندازد (در «کالا»ی رقیب نمی‌توان دانه‌ای انداخت)...

اگر آخرین دانه، در یکی از حفره‌های رقیب یا در یک حفره‌ی غیرخالی خودی بیفتد، نوبت بازیکن بدون هیچ سودی به پایان می‌رسد. اگر آخرین دانه، در «کالا»ی خودی بیفتد، بازیکن باید دوباره بازی کند. اگر آخرین دانه، در یک حفره‌ی خالی خودی بیفتد، بازیکن، آن دانه را به‌همراه همه‌ی دانه‌های موجود در حفره‌ی روبه‌رویی (حفره‌ی رقیب) برای خود برداشته و در «کالا»ی خود می‌گذارد (و بدین ترتیب، نوبت‌اَش به پایان می‌رسد). اگر حفره‌ی روبه‌رویی (حفره‌ی رقیب) خالی بود، طبیعتاً چیزی نصیب بازیکن نمی‌شود...

بازی وقتی به پایان می‌رسد که همه‌ی حفره‌های یکی از بازیکنان خالی شده باشد. بازیکن دیگر، همه‌ی دانه‌های داخل حفره‌های خود را به «کالا»ی خود منتقل می‌کند. برنده، کسی است که بیش‌ترین دانه‌ها را تصاحب کرده باشد...

واژه‌ی «مانکالا»، به خانواده‌ای بزرگ از بازی‌ها اشاره می‌کند؛ خانواده‌ای با قدمتی -شاید- هزار و سیصد ساله... این مطلب، صرفاً با نگاه به «مانکالا»یی نوشته شده که در سال‌های 1940، به‌توسط «ویلیام جولیوس چمپیون جونیور» اختراع شد و با نام «کالا» (کالاه) نیز شناخته می‌شود: بازی، در صفحه‌ای شامل 2 ردیف که هرکدام، 6 حفره‌ی گرد در خود دارند، انجام می‌شود. در ابتدا و انتهای صفحه، در 2 سوی ردیف‌ها، 2 مخزن بزرگ، به‌نام «کالا» (کالاه) وجود دارد. هر بازیکن، صاحب 6 حفره‌ای است که به او نزدیک‌تر هستند و «کالا»یی که در سمت راست‌اَش قرار دارد...
   بازیکنان تازه‌کار می‌توانند با 3 «دانه» (مهره) در هر حفره شروع کنند ولی بازی با 4، 5 یا حتی 6 دانه در هر حفره، بسیار جذّاب‌تر خواهد شد. امروزه، رایج‌ترین شیوه، شیوه‌ی 4 دانه در هر دانه است ولی خود «چمپیون»، برای بازی حرفه‌ای، شیوه‌ی 6 دانه در هر حفره را پیشنهاد می‌کرد. هر بازیکن، همه‌ی دانه‌های یکی از حفره‌های خود را در دست گرفته و سپس آن‌ها را -در جهت پادساعت‌گرد- یکی‌یکی در حفره‌ها و «کالا»ی خود و حفره‌های رقیب می‌اندازد (در «کالا»ی رقیب نمی‌توان دانه‌ای انداخت)...

اگر آخرین دانه، در یکی از حفره‌های رقیب یا در یک حفره‌ی غیرخالی خودی بیفتد، نوبت بازیکن بدون هیچ سودی به پایان می‌رسد. اگر آخرین دانه، در «کالا»ی خودی بیفتد، بازیکن باید دوباره بازی کند. اگر آخرین دانه، در یک حفره‌ی خالی خودی بیفتد، بازیکن، آن دانه را به‌همراه همه‌ی دانه‌های موجود در حفره‌ی روبه‌رویی (حفره‌ی رقیب) برای خود برداشته و در «کالا»ی خود می‌گذارد (و بدین ترتیب، نوبت‌اَش به پایان می‌رسد). اگر حفره‌ی روبه‌رویی (حفره‌ی رقیب) خالی بود، طبیعتاً چیزی نصیب بازیکن نمی‌شود. بازی وقتی به پایان می‌رسد که همه‌ی حفره‌های یکی از بازیکنان خالی شده باشد. بازیکن دیگر، همه‌ی دانه‌های داخل حفره‌های خود را به «کالا»ی خود منتقل می‌کند. برنده، کسی است که بیش‌ترین دانه‌ها را تصاحب کرده باشد...

این مکانیزم باستانی -که کُلّ بازی «مانکالا» را شکل می‌دهد، مکانیزمی است که در شاهکارهایی همچون «تراژان» (از «اشتفان فِلد»)، «پنج قبیله» (از «برونو کاتالا») و بسیاری بازی‌های دیگر، نقشی اساسی را بر عهده دارد...